Từ giờ Thìn (1) đến hết giờ Tỵ (2) là lúc Hạc học cùng thầy, trong khoảng thời gian này cậu không cần Thiên với Lúa theo hầu bởi thế hai người có thể làm gì tuỳ thích. Thường thì khi Hạc bắt đầu học cả hai sẽ xuống bếp ăn sáng rồi ai đi làm việc của người nấy.

"Thiên này, mày có thích học không?"

Thiên nuốt miếng cơm trong miệng xuống mới trả lời Lúa.

"Thích chứ nhưng đến nay vẫn chưa được đi học." - Thiên nhướn mày trêu gã. - "Sao thế, mày định cho tao tiền đi học à?"

Trong cái vùng này bất kể là nhà giàu hay nhà nghèo đều mong muốn con cái được đi học, được tham gia khoa cử, thậm chí là may mắn có một chức quan nho nhỏ nuôi bản thân, kể ra mà có một cái chức quan thì đâu chỉ sung sướng một mình đâu một người làm quan là cả cả họ được nhờ ngay chứ chẳng chơi.

Nhưng có mấy nhà ngặt nỗi cả ngày làm quần quật như trâu như ngựa còn chẳng đủ ăn thì tiền đâu mà cho con đi học? Nhà Thiên cũng nằm trong số không dư giả gì, những năm mất mùa một miếng ăn còn khiến nhà chàng phải lo ngay ngáy. Bởi thế từ lúc bắt đầu lớn chàng đã cảm nhận được sức nặng của cơm áo gạo tiền đè lên đôi vai, cũng từ dạo ấy chàng không còn nghĩ đến chuyện học hành gì nữa chỉ muốn tìm cách kiếm thêm chút tiền thôi.

Cứ thế cái giấc mộng đỗ đạt làm quan còn chưa kịp thành hình đã bị cái đói cái khổ đập cho tan tành.

"Thế thì mày bảo cậu cả dạy chữ cho mày đi." - Lúa hếch mặt tỏ ý không thèm chấp lời đùa của Thiên, gã nói tiếp. - "Thật ra cậu muốn dạy chữ cho mày lắm đấy. Nhưng vì cái tính cả thèm chóng chán lại lười chảy thây của tao khiến cậu nghĩ rằng do tao nể sợ cậu nên mới cắn răng theo học chứ không thiết ra gì, thành ra cậu sợ rằng nếu bảo dạy chữ cho mày thì mày cũng nể sợ rồi cắn răng học chứ chẳng muốn nên không cậu mới không nói gì đấy."

"Mày nói thật à?"

"Mẹ cái thằng này tao đùa mày làm gì? Thật ra không phải ngẫu nhiên cậu nổi hứng muốn dạy học cho chúng ta đâu, cậu từng bảo với tao học để biết thêm nhân tình thế thái, chưa kể tao chỉ là người làm thuê không phải nô lệ rồi sẽ đến lúc không theo hầu cậu nữa, khi ấy mà biết chút chữ nghĩa cũng dễ kiếm ăn hơn nên cậu tận tình dạy chữ cho tao như thế đấy."

Lúa chẳng còn lòng dạ đâu mà ăn uống nữa, gã đặt đôi đũa xuống mâm ra sức thuyết phục.

"Mày đừng thấy cậu nhỏ tuổi hơn chúng ta mà nghi ngờ chữ nghĩa của cậu nhé, cậu theo thầy đèn sách từ năm 4 tuổi đấy! Mà nghe nói cậu học hành sáng dạ lắm, thầy đang dạy cậu vốn giữ chức Giáo thụ (3) nay đã cáo lão về quê mở lớp học, học trò của thầy đông như kiến mà thầy còn khen cậu cơ mà." - Nói đến đây gã chép miệng tiếc nuối. - "Nếu cậu không ốm đau thì giờ đã học ở trường huyện trường phủ rồi, cậu mà học ở đó thì lũ hợm hĩnh kia chỉ là ếch ngồi đáy giếng thôi, chẳng có nước phét lác coi trời bằng vung như bây giờ đâu."

Lời kể của Lúa khiến Thiên chợt nhớ lại lần Hạc cãi lời bà cả rồi bị phạt nặng cũng là năm cậu 4 tuổi. Không ngờ vào cái năm còn bé tí như thế cậu đã phải trải qua nhiều chuyện đến vậy. Chẳng bù cho chàng hồi bằng tuổi cậu chàng còn đang cởi chuồng tắm mưa chẳng biết lo biết nghĩ là gì cả.

"Sao hôm nay mày lại đột nhiên nói chuyện này?" - Thiên cau mày hỏi Lúa, chàng biết thừa cứ hễ mà gã nhiệt tình lôi kéo chàng làm chuyện gì là y như rằng chuyện ấy không đơn giản.

Lúa cười ngượng, gã gãi đầu gãi tai thành thật trả lời.

"Ờ thì mày cũng biết tao lười học thế nào rồi đấy, mày mà học tất lẽ dĩ ngẫu cậu sẽ dành thời gian dạy mày còn thời gian đâu mà để ý đến tao nữa. Đằng nào thì mày được thoả mong muốn học chữ còn tao thì đỡ phải học, cả hai chúng ta đều có lợi còn gì?"

Quả nhiên cái tên này không dưng mà làm người tốt. Cơ mà việc này lại đúng mong muốn của Thiên bởi lẽ ấy chàng chẳng hề phản đối mà gật đầu.

"Được rồi tao sẽ thưa với cậu, nhưng được nhận hay không do cậu quyết đấy nhé không phải do tao đâu."

"Gớm, mày không phải lo tao đảm bảo với mày cậu sẽ nhận dạy mày."

Buổi trưa hôm ấy chờ Hạc dùng cơm xong Thiên pha một ấm trà mang đến cho cậu, nhân tiện thưa chuyện muốn được cậu dạy học.

Hạc nghe chàng nói muốn được học chữ mới đầu còn ngạc nhiên nhưng rất nhanh cậu đã nghiêm mặt hỏi chàng.

"Anh đã nghĩ kĩ chưa? Chuyện học không phải chuyện ngày một ngày hai là thành, anh phải thích nó thì mới theo nó lâu dài được, nếu không sẽ thành anh tự làm khó bản thân.

Lời này của Hạc là hỏi Thiên mà cũng để nhắc nhở chàng, cậu muốn nhắc chàng cân nhắc cho kĩ đừng vì nể sợ cậu hay hứng thú nhất thời mà học để rồi khiến bản thân mệt mỏi.

"Bẩm cậu từ nhỏ tôi đã muốn được đến lớp của thầy đồ đầu làng, nhưng vì gia cảnh nên đến giờ vẫn chưa được cầm bút, mong cậu giúp tôi thực hiện ước muốn này."

Thiên dùng giọng điệu kiên định mà trả lời Hạc, trông dáng vẻ chàng quyết tâm thế kia nếu như cậu mà từ chối thì e rằng chàng sẽ năn nỉ cậu đồng ý mới thôi đấy. Thật ra cái tính chàng ương lắm, chuyện gì đã thích là quyết phải làm cho đến cùng, đấy là còn chưa nói đến chuyện được học chữ nghĩa là thêm một con đường nuôi sống bản thân, cho dù không kiếm được tiền bạc thì sau có con cái cũng có chút chữ nghĩa để dạy nó.

Trông Thiên kiên quyết như thế Hạc cũng chẳng làm khó chàng. Ngay từ đầu cậu đã muốn dạy chàng nhưng lại lo chàng không thích nên mới không mở lời.

"Vậy thì từ hôm nay ta sẽ dạy anh, mấy thứ giấy bút nghiêng mực không cần mua cứ dùng cùng với ta là được."

Thiên vui mừng vái cậu, đột nhiên chàng nhớ ra người ta nói trẻ con chuẩn bị đi học sẽ chọn ngày tốt làm lễ cáo gia tiên phù hộ học hành đỗ đạt, làm lễ xong lại mang một mâm lễ đến nhà thầy đồ xin nhập học gọi là lễ khai tâm, rồi chờ thầy đồ làm lễ Thánh xong mới được theo học. Dù chàng chẳng còn bé bỏng gì nữa nhưng đây lại là lần đầu tiên chàng được học hành vậy chàng với cậu có phải làm lễ này không nhỉ?

Nghĩ đến đây chàng lên tiếng hỏi cậu.

"Mà cậu ơi thế lễ khai tâm với lễ Thánh thì sao?"

Cũng vừa hay Hạc đang định nhắc đến hai lễ này. Trẻ nhỏ khi bắt đầu đi học đều trải qua hai lễ này, cậu cũng vậy, lễ khai tâm còn được lão Giàu làm thật lớn là đằng khác. Nhưng cậu vốn coi chuyện dạy chữ nghĩa cho Thiên với Lúa là bạn bè giúp nhau chứ chưa từng nghĩ sẽ lấy thân phận là thầy với trò bởi thế không định làm lễ.

"Ta luôn coi đây là giúp đỡ bạn bè thôi, tài đức của ta chưa xứng làm thầy hai lễ này không cần phải làm đâu."

Thiên vâng một tiếng rồi lui ra sau, cả hai không nói gì nữa nhưng chẳng ai thấy lúng túng.

Thiên nhìn dáng ngồi thẳng lưng nghiêm chỉnh của Hạc, cho dù có khách hay không cậu vẫn ngồi quy củ như vậy, dường như lễ nghĩa là thứ đã thấm vào con người này có thế nào cũng không đổi.



Cứ như một con hạc thanh cao tách ra khỏi đám người phàm phu thô tục, rõ là tài đức hơn người đấy nhưng không đem nó ra khoe khoang kiêu căng. Một người như thì chàng nào có cớ gì mà không thương không mến?

* * *

Buổi chiều hôm ấy Thiên theo Hạc vào gian phòng cậu vẫn thường dùng để đèn sách. Trên bàn đã trải sẵn giấy, bút, thoi mực với mấy chiếc nghiên mực xếp ngay ngắn bên cạnh.

Hạc để Thiên ngồi ở chính giữa so với bàn, còn cậu ngồi cạnh chàng. Cậu lấy một cuốn sách trong chồng sách ra đưa cho chàng, trên bìa sách ghi Tam thiên tự, ngoại trừ gáy sách hơi bong tróc thì cả cuốn sách nhìn như mới đủ thấy cậu giữ sách cẩn thận nhường nào.

Lại trông cái dáng vẻ khi cậu chậm rãi giảng giải chẳng hề giống học trò nữa mà đã có bóng dáng của người làm thầy.

"Triều đình ta trọng Nho học các thầy sẽ dạy học trò sách của người Thanh như Tiểu học tập chú của Lưu Tử Trừng đời Tống Tiểu học vận ngữ của La Trạch Nam đời Thanh, Tam tự kinh, Thiên Tự Văn, Hiếu kinh rồi Tứ thư, Ngũ kinh, Chư sử nhưng cũng sẽ dạy sách do người Nam chúng ta soạn như Nhất thiên tự, Tam thiên tự, Ngũ Thiên tự. Thầy dạy ta kính trọng tài văn chương của các bậc tiền nhân nước nhà nên cuốn sách đầu tiên ta được học là Tam thiên tự do thầy Đạt Hiên (4) viết, cuốn sách này dễ học dễ nhớ lại có cả bản Nôm lẫn Hán. Ta nghĩ anh cũng học vỡ lòng bằng cuốn này đi, anh thấy sao?"

Mới nghe tên đám sách Hạc liệt kê mà Thiên đã đơ cả người, chàng từng này tuổi còn thấy khó vậy mà 4 tuổi Hạc đã theo thầy đọc sách, học bao nhiêu sách vậy thì cực biết bao. Nhưng cậu làm được thì chàng cũng phải làm được, chàng trả lời.

"Tôi nghe theo cậu, cậu dạy cái gì thì tôi học cái đó."

"Vậy trước tiên để ta dạy anh mài mực với cầm bút."

Nói rồi Hạc vươn tay cầm ấm đựng nước bằng sứ lên từ từ rót nước vào nghiên, vừa làm vừa giải thích.

"Trước hết đổ ít nước thôi, nếu thiếu thì thêm nước vào sau. Cho quá nhiều nước dễ khiến thoi mực bị ngâm mềm khi mài khó tan đều."

Áng chừng đủ nước rồi cậu bỏ ấm xuống bàn cầm thoi mực lên, tay còn lại giữ tay áo để tránh mực rây vào áo. Do đã làm nhiều động tác mài mực của cậu trôi chảy mà đẹp mắt khiến Thiên nhìn không dời mắt.

"Khi mài thì cầm thẳng thoi mực mài theo vòng tròn như vậy, không được cầm nghiêng hay mài lung tung cách mài ấy tuy nhanh nhưng dục tốc bất đạt mực sẽ bị cặn."

Mùi mực theo gió bay đến bên chóp mũi Thiên nhưng chàng không thấy khó chịu, chỉ thấy mùi này rất lạ phải chăng đây chính là mùi mực thơm mà người ta vẫn nói?

Mài được một lúc Hạc gác thoi mực xuống cạnh nghiên bảo Thiên.

"Anh cũng thử đi."

Thiên nóng lòng muốn thử đã lâu, chàng cũng chẳng chần chừ gì mà lấy bộ nghiên khác làm thử. Nhìn Hạc làm đẹp đẽ thong dong bao nhiêu thì Thiên lại lúng túng vụng về bấy nhiêu, khi thì chàng cho quá nhiều nước, khi thì mài quá chậm làm mực bị phù, khi lại mài quá nhanh làm mực thô. Hạc đứng bên cạnh không hề chê cười, cậu yên lặng nhìn Thiên mài mực xong mới nhẹ nhàng chỉ ra lỗi sai, khích lệ chàng kiên nhẫn tiếp tục mài còn cậu mang nghiên mực đi rửa. Cuối cùng Thiên bắt đầu quen tay mài ra nghiên mực đạt yêu cầu Hạc mỉm cười khen ngợi, trông cậu vui lắm còn vui hơn cả chàng.

"Như thế là được rồi đấy, anh làm tốt lắm! Chịu khó mài nhiều là sẽ quen thôi. Bây giờ chúng ta học những chữ đầu tiên trong Tam thiên tự nhé?" - Hạc giở cuốn Tam thiên tự ra, lần lượt chỉ vào vài chữ trên giấy. - "Tuy đây là trang đầu tiên nhưng có những chữ khó với người mới học như địa (地) cử (舉) tôn (孫) để ta viết mẫu trước, anh xem nhé!"

Hạc cầm bút lên chậm rãi viết ra từng nét trên giấy, chữ viết của cậu cũng nho nhã như con người cậu vậy. Khi Thiên nhìn cậu viết thì cũng nhớ đấy có điều đến lượt chàng viết thì chữ nghiêng ngả xiêu vẹo hơn cả gà bới, suy đoán mãi mới hiểu đó là chữ gì. Nhìn đám giun dế mà chàng vừa viết lại nhìn đến những chữ ngay ngắn xinh đẹp của Hạc trong lòng Thiên thấy hơi xấu hổ, chàng lúng túng đưa tay xoa đầu không dám nhìn cậu.

Đột nhiên bàn tay của Hạc cầm lấy tay phải của Thiên, lòng bàn tay của cậu mềm mịn lắm chỉ có vài nốt chai do cầm bút mà thành, chứ chẳng hề chai sạn như tay chàng, một bàn tay cứ ngỡ cả đời không chạm vào chàng giờ lại đang bao lấy tay chàng.

"Để ta cầm tay anh luyện viết một lần, ta sẽ viết thật chậm anh chú ý nhìn này."

Giọng nói của Hạc vang lên ngay bên cạnh tai chàng, hơi ấm từ người cậu cứ như dây leo quấn quýt lấy người chàng, nó còn nghịch ngợm len lỏi cả vào trong vuốt ve trái tim đang đập rộn cả lên.

Khoảng cách gần thế này làm chàng sinh ra cảm giác ngượng ngùng nhưng chàng vẫn thả lỏng cổ tay để cậu nắm tay dạy chàng nắn nót viết từng chữ. Thật lòng chàng rất muốn ở gần cậu như vậy, nhưng thân phận chủ tớ sang hèn khác biệt e rằng chẳng có lần nào nữa đâu vậy nên phải khắc ghi lần cầm tay quý giá này vào trong lòng.

Cả chiều hôm ấy hai người luyện viết chữ đến tận lúc trời xế chiều mới dừng.

Lúc thu dọn giấy bút Thiên nhìn đến tờ giấy Hạc nắm tay chàng chậm rãi viết xuống từng chữ, chàng không vứt nó đi mà gập lại cất vào trong tay áo.

Rất nhiều năm sau tờ giấy ấy vẫn được chàng giữ gìn cẩn thận. Cho dù giấy đã ngả vàng, cho dù nét mực bị thời gian làm phai mờ nhưng chàng vẫn nhất quyết không vứt nó đi.

* * *

"Anh viết đẹp hơn trước nhiều rồi, luyện thong thả thôi mài kinh nấu sử vốn là chuyện lâu dài không cần vội."- Hạc lấy một tờ trong chồng giấy Thiên luyện viết chữ ra xem, gật đầu khen ngợi.

Từ ngày bắt đầu theo Hạc học chữ hễ cứ rảnh là Thiên lại ngồi luyện viết, dẫu được Hạc khen chàng cũng không lấy đó mà kiêu ngạo rồi sinh ra lười biếng. Chàng đã đặt mục tiêu phải viết đẹp như Hạc, nhưng chữ của chàng với chữ của cậu vẫn còn chênh lệch nhiều lắm, chàng không thể không tiếp tục luyện viết.

Nhìn Thiên chăm chỉ như thế khiến tên lười chảy thây là Lúa cũng chăm luyện viết hẳn lên, cơ mà cả ngày gã chỉ viết vài tờ không thể chăm được bằng chàng, chữ cũng không đẹp bằng. Hạc cũng biết chuyện này, nhưng cậu không mang Lúa ra so sánh với Thiên hay trách mắng gã, cậu còn an ủi gã là đằng khác. Cậu bảo rằng chỉ cần thấy bản thân ngày hôm nay tốt hơn, chăm chỉ hơn bản thân vào ngày hôm qua là được, không nên so mình với người bởi mỗi người mỗi khác. Gã nghe vậy thì cảm động lắm, lập tức chạy ngay đi luyện chữ khiến Hạc bật cười.

"Bẩm cậu, có phải mấy ngày tới cậu không phải học đúng không?" - Thiên đặt bút xuống cái gác bút, hỏi Hạc.

Hạc ngồi xuống cái ghế cạnh chàng, cậu gật đầu trả lời.

"Ừ, thầy phải về quê mấy ngày này ta sẽ tự học."

"Vậy cậu xem chúng ta chọn một ngày đi thưởng sen được không? Giờ đã là tiết Mang chủng (5) rồi vừa đẹp để đi thưởng sen, cậu thấy sao?"



Thiên đã muốn cùng Hạc đi thưởng sen lâu rồi đến nay mới có dịp cậu không bận. Có điều Hạc nghe vậy lại không đồng ý ngay, trông cậu có vẻ hơi suy tư. Chẳng lẽ cậu không muốn đi? Rõ ràng hôm trước cậu thích thú nghe chàng kể về lần chàng đi thưởng sen cùng mẹ lắm mà?

"Anh muốn đi không?" - Hạc không trả lời mà hỏi lại chàng.

"Tôi muốn đi, nhưng muốn đi cùng cậu chứ không muốn đi một mình."

Hạc trầm ngâm nhìn Thiên, cậu nhìn lâu đến mức khiến chàng phải tự hỏi lòng có phải khiến cậu khó xử rồi không. Đến khi chàng tưởng Hạc sẽ từ chối khéo ai ngờ cậu lại đồng ý.

"Vậy ta đi bảo với cha một tiếng, anh với Lúa chuẩn bị đồ mai chúng ta sẽ đi thưởng sen."

Nói xong Hạc đứng lên rời khỏi phòng chắc là đến chỗ lão Giàu. Thiên cũng ngừng luyện chữ, chàng thu dọn giấy bút xong xuôi mới sang chái nhà Lúa ở tìm gã nói chuyện.

Lúa nghe Thiên nói ngày mai hai người đi thưởng sen cùng Hạc gã lập tức gào tướng lên.

"Trời đất ơi mày rủ được cậu đi thưởng sen thật á?"

Thiên vỗ cái đét lên người gã, kéo gã đi sắp đồ.

"Đi thưởng sen thôi mà mày làm như đi kinh thành không bằng thế hả thằng này?"

Gã xuýt xoa xoa chỗ Thiên vừa vỗ, gã nói.

"Mày mới vào phủ nên không biết đấy thôi mấy năm nay bà cả bảo cậu bệnh tật thì ở trong phủ đừng ra ngoài nhiều, với cả tính cậu vốn chẳng mặn mà chốn đông đúc ồn ào nên một năm có mấy khi cậu ra khỏi phủ đâu. Mấy năm rồi không thấy cậu đi thưởng sen."

Thiên thầm thở dài trong lòng tức tối, thì ra lại là bà cả nhúng tay vào, nếu chưa nghe chưa thấy những việc bà cả làm với Hạc thì có thể chàng sẽ nghĩ là bà ta quan tâm đến cậu, nhưng sự thật rành rành ra đấy chàng có là thằng ngốc cũng chẳng tin bà ta thật lòng tốt với Hạc.

Tuy rằng cậu bệnh tật thật đấy nhưng nào có yếu đến mức không đi nổi? Cứ ở lì trong phủ bệnh tình lại càng nặng hơn thì có, lại nói ở trong phủ thì sao biết được dân tình ngoài kia, lúc đi khoa cử thì biết phải thế nào? Bảo sao Hạc lại đi thưa với lão Giàu, có lão cho phép thì mười bà cả cũng chẳng dám ngăn cậu ra ngoài nữa.

"Cứ ở trong phủ mãi cũng không phải là cách hay để chữa bệnh, thỉnh thoảng tao xin cậu ra ngoài đổi gió có lẽ cậu sẽ đồng ý thôi."

Lúa vừa lục lọi tìm đồ trong tủ vừa bĩu môi tỏ ý không tin.

"Gì mà chắc như đinh đóng cột thế? Coi chừng bà cả nghe được là thành mày rủ rê cậu đi chơi đấy!" - Gã ghé sát vào Thiên hạ giọng thì thầm. - "Chỗ bạn bè tin tưởng nhau lắm tao mới dám nói nhỏ cho mày biết, bà cả làm bộ làm tịch quan tâm yêu thương cậu cả vậy thôi chứ thật ra là hành cậu đấy. Không phải tao điêu toa bốc phét gì đâu, hồi trước tao với cậu đi đối thơ ở nhà thầy đồ làng bên tí thôi mà lúc về bà mắng như tát nước vào mặt ý. Tao giải thích thì bà nói tao cãi bà rồi sai người đánh tao, may mà có cậu cả xin cho nếu không tao bị đánh liệt giường luôn cũng nên. Mẹ cha nó, mày nói xem có bực mình không?"

Bảo sao nghe thấy bà cả Lúa lại vừa sợ vừa ghét như vậy, hoá ra gã từng bị cái lý của bà cả đe nẹt, kể cũng tội gã, gã có lòng bênh Hạc đấy nhưng tiếc là chưa tìm được đúng cách. Thiên vỗ vai gã kể lại chuyện mấy ngày trước khi bà cả đến nhà phụ, Lúa nghe xong thán phục kêu lên.

"Mày tài thật đấy, vừa gặp bà cả mà đã nghĩ ra cách rồi." - Lúa cười lớn vui vẻ tính toán. - "Đã thế ngày mai tao phải xin cậu chơi cho đã dù sao về muộn cũng không bị ai lo bị xỉa xói nữa. Chẳng mấy khi không phải nhìn nét mặt ai."

Cách hai người họ một bức tường ở góc hành lang bị bóng của hiên nhà bao trùm, Hạc lặng lẽ đứng đó từ khi nào, sắc mặt tái nhợt cùng ánh mắt hung bạo khác thường cứ như cậu vừa phải trải qua chuyện gì đó hãi hùng lắm. Đoán rằng bất kì ai nhìn thấy cậu hiện tại cũng điếng người, nào ai liên tưởng được cậu cả trầm tính hiền lành hàng ngày với cậu cả hung dữ thế này? Nhìn mà xem, trong mắt cậu cứ như có lửa, lửa cháy rừng rực chỉ chực vồ đến thiêu chết kẻ khác!

Hạc bóp mạnh ấn đường cố gắng xua đi cơn choáng váng ở đầu, kể từ khi biết được chuyện ấy máu toàn thân cậu điên cuồng sôi lên đến độ sắp che lấp hết ý chí may thay cậu đã kịp lấy lại tỉnh toán quay về đây.

Những lời nói chuyện của Thiên với Lúa về chuyện thưởng sen khiến dời đi sự chú ý Hạc. Nghĩ lại thật may vì cậu đã đồng ý đi thưởng sen bằng không có lẽ suốt đời cậu cũng không biết được việc ấy.

Thiên nói đúng, cứ ở trong phủ mãi cũng không phải là chuyện tốt, thỉnh thoảng nên ra ngoài đổi gió vừa tốt cho chính bản thân cậu mà cũng tốt cho người bên cạnh. Cũng để cho một số người thấy, cậu giờ đây đã không còn là đứa trẻ cam chịu răm rắp tuân theo lời bọn họ nữa rồi.

—-

Chú thích:

(1) Giờ Thìn: từ 7 giờ đến 9 giờ.

(2) Giờ Tỵ: từ 9 giờ đến 11 giờ.

(3) Giáo thụ: theo sách từ điển chức quan Việt Nam "Thời Nguyễn, Giáo thụ là học quan cấp phủ, mỗi phủ đặt 1 viên.

Chia làm 3 hạng.

Hạng nhất trật Tòng ngũ phẩm văn ban.

Hạng hai trật Chánh lục phẩm văn ban.

Hạng ba trật Tòng lục phẩm văn ban."

(4) Đạt Hiên: Ngô Thì Nhậm (hay Ngô Thời Nhiệm, 1746 - 1803) tự là Hy Doãn, hiệu là Đạt Hiên. Ông là danh sĩ, nhà văn thời Hậu Lê và Tây Sơn, người có công lớn trong việc giúp triều Tây Sơn đánh lui quân Thanh.

(5) Tiết Mang chủng: là một trong hai mươi tư tiết khí, thường bắt đầu vào ngày 5 hay ngày 6 tháng 6 dương lịch. Ý nghĩa của tiết khí này là ngũ cốc trổ bông.